Pisana izjava direktora SE Trebinje 1 Milutina Mastinovića bila je dovoljan dokaz Komisiji za koncesije RS da utvrdi kako ovo tek osnovano preduzeće sa tri radnika i 800 KM prihoda , ima uslove da realizuje koncesiju za projekta izgradnje solarne elektrane vrijedan 100 miliona KM.
To je evidentno iz dokumentacije koju je Transparency international u BiH nakon dugotrajne pravne borbe dobio od ove Komisije, koja je trebala da odobri prenos koncesije sa Elektroprivrede RS na “SE Trebinje 1”, u kojem je većinski udio preuzeo mađarski investitor Lugos Renewables (LREN). Bio je to očigledno način da se zaobiđe obaveza raspisivanja javnog poziva jer je iskorištena zakonska mogućnost da se koncesija dodjeli Elektroprivredi RS kao strateškom javnom preduzeću. Ipak, to preduzeće nije imalo namjeru da gradi ovaj projekat jer je samo desetak dana kasnije ERS na svojoj adresi osnovao preduzeće „SE Trebinje 1“ kojem je prvo ustupljena koncesija, a zatim je 70 posto tog preduzeća ustupljeno mađarskoj kompaniji LREN.
Prije nego što je odobrila ovu kombinaciju, Komisija kao regulator morala je prama pravilniku koji reguliše ovu oblast, ispitati finansijsko stanje novog koncesionara „SE Trebinje 1“, kao i dokaze o njegovoj tehničkoj opremljenosti, ranije izvedenim radovima i dokaze da ima obezbijeđen finansijska sredstva.
Šta su bili dokazi?
Komisija u prvi mah nije odobrila prenos koncesije i zatražila je da se prema “Pravilnik o postupku ustupanja ugovora o koncesiji” izvrši dopuna dokumentacije i dostavi dokaz o tehničkoj opremljenosti novog koncesionara koji u toj 2021. godini imao tri zaposlena i pomenuti prihod od 800 KM.
Nakon toga, direktor SE Trebinje 1 Milutina Mastilovića je u aprilu 2021. godine dostavio izjavu, i u svega par rečenica naveo da ne posjeduje opremu za izgradnju solarne elektrane ali da će u narednom periodu putem postupka javnih nabavki “obezbijediti svu neophodnu tehničku opremljenost”.
Nakon ove izjave, Komisija je smatrala da su ispunjeni svi uslovi i 21. maja 2021. donosi rješenje o ustupanu prava na ovu koncesiju novoosnovanom preduzeću. U rješenju se kratko navodi da je izvršen uvid u svu dokumentaciju i bez bilo kakve argumentacije zaključuje da je razmotreno “finansijsko stanje sticaoca” koje raspolaže sa finansijskim sredstvima. Ovakva odluka komisije je sporna jer nije ponuđen niti jedan dokaz da ERS iz opravdanih razloga ne može realizovati ovaj projekat, a novoosnovano preduzeće može. Isto tako izjava direktora da će u budućnosti izvršiti nabavku nije mogla biti uzeta kao dokaz na osnovu kojeg je odlučeno, jer u pomenutom pravilniku jasno stoji da sticalac koncesije mora “da ima tehničke uslove”, a ne da “će imati” u dogledno vrijeme.
Ko je Milutin Mastilović?
Preduzeće “SE Trebinje 1” od početka je dato na upravljanje mladim članovima trebinjskog SNSD-a. Za vršioca dužnosti direktora imenovan je Milutin Mastilović, odbornik SNSD-a u skupštini grada Trebinje, koji se po zakonu nalazio u sukobu interesa, jer je u trenutku imenovanja to bilo javno preduzeće i kao odbornik nije mogao istovremeno obavljati obje funkcije. Mastilović je odbornik SNSD-a u trebinjskoj Skupštini od 2016. godine, a prema pisanju medija ušao je u posao sa solarnim elektranama i dobio od Regulatorne komisije za energetiku (RERS) Sertifikat za svoju prvu malu solarnu elektranu (MSE).
Na funkciju izvršnog direktora za finansijsko-ekonomska i pravna pitanja SE Trebinje 1 postavljena je Maja Kolak, koja je prema pisanju medija bila sekretar gradskog izbornog štaba Gradskog odbora SNSD-a. Ovdje treba naglasiti da je u trenutku njenog imenovanja to bilo javno preduzeće i da Zakon o javnim preduzećima kaže da članovi izvršnih organa stranke ne mogu imati funkcije u javnim preduzećima. Međutim, ovaj zakon se već odavno otovreno krši, s obzirom na to da je na čelu samog ERS-a generalni sekretar SNSD-a Luka Petrović.
Studija slučaja
Projekat izgradnje solarne elektrane u Trebinju od samog početka prate brojne kontroverze a TI BiH je već ukazivao na to da je mađarski investitor uveden u posao zaobilaženjem zakona i javnog nadmetanja. Pored pomenutog spora sa Komisijom za koncesije RS, treba reći da TI BiH nije mogao dobiti ni informacije od Elektroprivreda RS koja krije uslove pod kojima je ustupljeno većinsko vlasništvo nad SE Trebinje 1 mađarskom investitoru.
TI BiH je objavio studiju ovog slučaja koja ukazuje na postojanje šireg problema u oblasti koncesija, gdje uvođenje stranog investitora pod netransparentnim uslovima često ima negativne posljedice po javni interes.
Na primjer, u slučaju Hidroelektrane Bistrica koncesija je takođe dodijeljena ERS-u, pod istim izgovorom da se radi o strateškom projektu javnog preduzeća. Potom je koncesija prenesena na novoosnovano preduzeće, koje je prodato kontroverznoj kompaniji Kaldera company iz Laktaša. Sve je urađeno za 6,8 miliona, a ista koncesija je na kraju ponovo otkupljena za 10,6 miliona KM. Pored toga, kroz netransparentne javne ugovore sa potencijalnim investitorima, Republika Srpska je već pretrpjela značajnu štetu koja se ogleda u stotinama miliona KM koje danas plaćaju poreski obveznici.
Preduzeće SE Trebinje 1 danas je u većinskom vlasništvu mađarskog Lugos Renewables (LREN) a pomenuta solarna elektrana još uvijek nije izgrađena, iako je prvobitni rok iz koncesionog ugovora istekao u oktobru 2022. godine. Posljednja objavljena informacija jeste da je mađarski investitor podnio zahtjev da se odobri povećanje snage elektrane. Krajem decembra 2024. godine Ministarstvu za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS predat je zahtjev za prethodnu procjenu uticaja na životnu sredinu za projekat izgradnje elektrane, ukupne instalisane snage 146,06 MWp, ukupne površine oko 141,6 ha.
Transparentno.ba